شکوه بندگی

رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرمایند: چادر بهترین نوع حجاب است؛ یک نشانه‏ی ملی ماست؛ هیچ اشکالی هم ندارد؛ هیچ منافاتی با هیچ نوع تحرکی هم در زن ندارد.

به گزارش فارس، رهبر معظم انقلاب اسلامی در تاریخ 4 دی 1370 بیانات مهمی را در دیدار با اعضای شورای فرهنگی، اجتماعی زنان،(1) جمعی از زنان پزشک متخصص، و مسؤولان اولین کنگره‏ی حجاب اسلامی، به مناسبت میلاد حضرت فاطمه‏ی زهرا(س) ایراد فرمودند که متن آن به شرح ذیل است:

بسم‏اللَّه‏الرّحمن‏الرّحیم‏

کج‏بینی و کجروی و کوته‏نظری نسبت به مسائل زنان‏

خیلی خوش آمدید. از این‏که دیدم بحمداللَّه جهت فکری زنان زبده و برگزیده‏ی کشور ما در سَمتی است که آینده‏ی آن ان‏شاءاللَّه نویدبخش و خوشحال کننده است، خرسند شدم. من هم متقابلاً ولادت زهرای اطهر(سلام‏اللَّه‏علیها) را، که الگوی زنان در طول تاریخ و برای همه‏ی نسلهاست و نمونه‏ی انسان کامل و طرف ملکوتی وجود انسان در ایشان متجلی است، به شما خواهران عزیز و به همه‏ی زنان کشورمان و به همه‏ی زنان مسلمان و به همه‏ی مسلمین جهان تبریک عرض می‏کنم.

درباره‏ی مسأله‏ی زن - که امروز همچنان در دنیا یک مسأله است - حرفهای فراوانی گفته شده و گفته می‏شود. وقتی ما به نقشه‏ی انسانی عالم و جوامع بشری نگاه می‏کنیم - هم جوامع اسلامی مثل کشور خودمان و سایر کشورهای اسلامی، هم جوامع غیر اسلامی و از جمله جوامع به اصطلاح متمدن و پیشرفته - می‏بینیم که در همه‏ی این جوامع، متأسفانه مسأله‏یی به نام مسأله‏ی زن همچنان وجود دارد؛ این نشاندهنده‏ی نوعی کج‏بینی و کجروی و حاکی از نوعی کوته‏نظری نسبت به مسائل انسانی است. معلوم می‏شود که بشر با همه‏ی ادعاهایش، با همه‏ی تلاشهایی که مخلصان و دلسوزان کرده‏اند، با همه‏ی کارهای فرهنگی وسیعی که بخصوص در مورد مسأله‏ی زن انجام گرفته است، هنوز نتوانسته درباره‏ی مسأله‏ی دو جنس و مسأله‏ی زن - که به تبع او، مسأله‏ی مرد هم به شکل دیگری مطرح می‏شود - به یک صراط مستقیم و راه درستی دست پیدا کند.

شاید در بین شما خانمها کسانی باشند که آثار ادبی و هنری زنان هنرمند دنیا را - که بعضی هم به فارسی ترجمه شده، و بعضی هم با زبانهای اصلیش وجود دارد - دیده یا خوانده باشند. همه‏ی اینها حاکی از همین مسأله‏یی است که عرض شد؛ یعنی هنوز بشر نتوانسته مسأله‏ی زن را، و به تبع این مسأله، مسأله‏ی دو جنس - یعنی زن و مرد - را، و قهراً مسأله‏ی انسانیت را، حل کند. به عبارت دیگر، زیاده‏رویها و کجرویها و بدفهمیها، و به تبع اینها، تعدیها، ظلمها، نارساییهای روانی، مشکلات مربوط به خانواده و مشکلات مربوط به نحوه‏ی اختلاط و امتزاج و ارتباطات دو جنس، هنوز جزو مسائل حل نشده‏ی بشریت است. یعنی بشری که در زمینه‏های مادّی، در زمینه‏های اجرام آسمانی، در اعماق دریاها، این همه کشفیات انجام داده و این همه دم از ریزه‏کاریهای روان‏شناسی و روانکاوی و مسائل اجتماعی و مسائل اقتصادی و سایر چیزها می‏زند و واقعاً هم در خیلی از این رشته‏ها پیشرفت کرده، در این مسأله درمانده است! اگر من بخواهم این نارساییها را حتّی فهرست‏وار بیان کنم، زمان زیادی می‏طلبد و شما خودتان هم واقفید.

بحران "خانواده " در جهان‏

مسأله‏ی "خانواده " که امروز یک مشکل اساسی در دنیاست، از کجا ناشی می‏شود؟ از نحوه‏ی نگرش به مسأله‏ی زن، یا از نگرش به ارتباط زن و مرد ناشی می‏شود. چرا خانواده که یک نهاد طبیعی و اساسی وجود بشری است، الان در دنیا این قدر دچار بحران است؛ به طوری که اگر کسی در دنیای به اصطلاح متمدن غربی امروز، یک پیامِ ولو خیلی رقیقی درباره‏ی استحکام بنیان خانواده داشته باشد، از او استقبال می‏کنند؛ هم زنان استقبال می‏کنند، هم مردان استقبال می‏کنند، هم کودکان استقبال می‏کنند؟ اگر این یک قلم مسأله‏ی خانواده را شما در دنیا بررسی کنید و این بحرانی را که در مسأله‏ی "خانواده " وجود دارد، درست مورد توجه و کاوش قرار بدهید، می‏بینید که این ناشی از آن است که مسائل مربوط به ارتباطات دو جنس و همزیستی دو جنس و روابط دو جنس حل نشده، یا به تعبیر دیگری، نگرش، نگرش غلطی است. حالا ما که در مجموعه‏ی افکاری که مردان آنها را درست کرده‏اند، قرار می‏گیریم، می‏گوییم نگرش به مسأله‏ی زن درست نیست؛ می‏توان گفت نگرش به مسأله‏ی مرد درست نیست - تفاوتی نمی‏کند - یا نگرش به کیفیت دو جنس، یعنی هندسه‏ی قرار گرفتن دو جنس، نگرش غلطی است.

راه‏حل الهی، علاج مشکلات فراوان زن و مرد

نارساییها زیاد و مشکلات فراوان است؛ علاج چیست؟ علاج این است که ما سراغ راه‏حل الهی برویم و آن را پیدا کنیم؛ چون درباره‏ی مسأله‏ی زن و مرد، پیام وحی حاوی مسائل مهمی است؛ برویم ببینیم وحی دراین‏باره چه می‏گوید. وحی هم فقط به موعظه کردن بسنده نکرده، بلکه نمونه‏سازی کرده است. شما ببینید وقتی که خدای متعال می‏خواهد برای انسانهای مؤمن در طول تاریخ نبوتها در قرآن مثالی بزند، می‏فرماید: "و ضرب اللَّه مثلا للّذین امنوا امرأت فرعون ".(2) در زمان موسی‏، این همه مؤمن بودند، این همه کسانی در راه ایمان تلاش و فداکاری کردند؛ اما آن نمونه را اسم می‏آورد. این ناشی از چیست؟ آیا خدای متعال خواسته از زنان جانبداری کند؛ یا نه، مسأله چیز دیگری است؟ مسأله این است که این زن در اوج حرکت معنوی به جایی رسیده که فقط او را می‏شود مثال زد و لاغیر. حالا این قبل از فاطمه‏ی زهرا(سلام‏اللَّه‏علیها) است؛ این قبل از مریم کبری‏ (سلام‏اللَّه‏علیها) است؛ این متعلق به آن زمان است. زن فرعون، نه پیامبر است، نه پیامبرزاده است، نه همسر پیامبر است، نه در خانواده‏ی هیچ پیامبری بوده است. تربیت معنوی و رشد و بالندگی یک زن، او را به این‏جا می‏رساند.

البته نقطه‏ی مقابلش هم هست؛ یعنی در فساد هم اتفاقاً همین است. باز برای این‏که خدای متعال بدترین انسانها را مثال بزند، می‏فرماید: "ضرب اللَّه مثلا للّذین کفروا امرأت نوح و امرأت لوط ".(3) باز هم دو زن را مثال می‏زند که بدترین انسانها بودند. زمان نوح و زمان لوط، این همه کفار بودند، بدها بودند، اما قرآن آنها را مثال نمی‏زند؛ زن نوح و زن لوط را مثال می‏زند.

این عنایت به جنس زن و توجه به اوجهای گوناگون و حضیضهای گوناگون زن، ناشی از چیست؟ شاید از این جهت باشد که قرآن می‏خواهد به نگرش غلط مردمِ آن روز دنیا - که متأسفانه امروز هم همان نگرش غلط باقی است؛ چه مردم جزیرةالعرب که دخترانشان را زیر خاک می‏کردند، و چه مردم امپراتوریهای بزرگ دنیا، مثل روم و ایران - اشاره کند.

فرهنگ امپراتوری روم، پایه‏ی تمدن امروز اروپا

پایه‏ی تمدن امروز اروپایی، همان فرهنگ رومی است. یعنی امروز آنچه که بر سر تا پای فرهنگ اروپایی و غربی و به تبع آنها فرهنگ امریکایی و خرده‏ریزهای غرب حاکم است، همان اصول و خطوطی است که در امپراتوری روم وجود داشته؛ همانهاست که امروز ملاک و معیار است. آن زمان هم زنان را به بالاترین مقام می‏رساندند، احترامشان می‏کردند و به آرایشها و زیورها تزیینشان می‏کردند؛ اما برای چه؟ برای اشباع یکی از خاکی‏ترین و مادّی‏ترین خصلتهای بشری در مرد! این، چه‏قدر توهین و چه‏قدر تحقیر نسبت به انسان و نسبت به جنس زن است!

در ایران هم عیناً همین‏طور بود. از حرمسراهای پادشاهان ساسانی مطالبی شنیده‏اید. حرمسراداری یعنی چه؟ حرمسراداری یعنی همان اهانت به زن. یک مرد چون قدرت دارد، به خودش حق می‏دهد که هزار نفر زن در حرمسرای خودش نگهدارد! اگر همه‏ی ملتِ آن پادشاه هم همان‏طور قدرت داشتند، هر کدام به قدر خودشان هزار نفر، پانصد نفر، چهارصد نفر یا دویست نفر زن نگه می‏داشتند! این حاکی از چه نگرشی به زن است؟!

فاطمه‏ی زهرا، در اوج ملکوت انسانی‏

آن وقت در چنین دنیایی، پیامبر اکرم دختری تربیت می‏کند که این دختر، شایستگی آن را پیدا می‏کند که پیامبر خدا بیاید دست او را ببوسد! بوسه بر دست فاطمه‏ی زهرا از طرف پیامبر را، هرگز نباید حمل بر یک معنای عاطفی کرد. این خیلی غلط و خیلی حقیر است اگر ما خیال کنیم که چون دخترش بود و دوستش می‏داشت، دستش را می‏بوسید. مگر شخصیتی به آن ارجمندی، آن هم با آن عدل و حکمتی که در پیامبر هست و اتکایش به وحی و الهام الهی است، خم می‏شود و دست دخترش را می‏بوسد؟ نه، این یک چیز دیگر و یک معنای دیگری است؛ این حاکی است که این دختر جوان، این زنی که وقتی از دنیا رفته، بین هجده سال تا بیست‏وپنج سال سن داشته - هجده سال هم گفته‏اند، بیست‏وپنج سال هم گفته‏اند - اصلاً در اوج ملکوت انسانی قرار داشته و یک شخص فوق‏العاده بوده است. این، نگرش اسلام به زن است؛ سراغ این بروید؛ هم در بررسیهای مربوط به فرهنگ و مسائل اجتماعی و نگرشها - که این خانمهای عضو شورای فرهنگی، اجتماعی زنان مسؤولش هستند - و هم در پرورش علمی - که شما خانمهای دانشمند دنبالش هستید - سراغ این بروید.

باید گوهر انسانی در زن و مرد رشد پیدا کند

دانش، چیز بسیار عزیزی است و من طرفدار این هستم که زنان در جامعه‏ی ما در همه‏ی رشته‏ها دانشمند بشوند. البته در آن جلسه‏ی قبلی(4) - که پارسال یا پیرارسال بود - من رشته‏ی پزشکی را اولویت دادم؛ این به خاطر آن است که پزشکی، ضرورت نقد و فوری ماست؛ والّا در همه‏ی رشته‏ها، خانمها بایستی به آن استعدادهای عالی خودشان پاسخ بدهند. فرض بفرمایید در بین این پنجاه میلیون جمعیت کشور ما، اگر مثلاً سی میلیون یا سی‏وپنج میلیون انسانی هست که در سنین متناسب برای ثمر رساندن به این کشور است، طبیعتاً از این سی‏وپنج میلیون، نصفش زنان هستند. مگر می‏شود از کنار این همه استعدادی که در اینها نهفته، به آسانی گذشت؟ مگر می‏شود این خزانه‏های الهی را در وجود اینها نادیده بگیریم؟ در میان اینها باید دانشمند باشد؛ منتها دانش با همه‏ی عظمتش، در مقابل آن حیثیت معنوی‏یی که خدای متعال به زن داده، چیزی نیست.

شما خانمی را فرض کنید که در حد اعلای دانش باشد، اما در مسائل انسانی و در ارتباطات انسانیش به عنوان یک جنس از دو جنس، دچار ابتذال باشد؛ شما خیال می‏کنید این فرد ارزشی دارد؟ البته خانمی که دانشمند باشد، به یک شکل، کمتر دچار این ابتذالات می‏شود - یکی از آفات بی‏سوادی همین است که زنان را قدری بیشتر از اینها به ابتذال می‏کشاند - لیکن حد ابتذال، یک حد محدودی نیست.

خانمی باشد، ولو در حد بالای علمی، اما اگر قدر آن گوهر انسانی‏یی که در او عزیز است - کمااین‏که در مرد هم آن گوهر عزیز است و زن و مرد تلاش می‏کنند، علم و حکمت می‏آموزند، تا آن را در خودشان متجلی کنند - پوشیده و مغفولٌ‏عنه بماند و مورد بی‏توجهی و بی‏احترامی قرار بگیرد، چه ارزشی دارد؟ باید گوهر انسانی در زن و مرد رشد پیدا کند؛ این یک مسأله‏ی ارزشی است.

باید مسائل ارزشی اسلام در جامعه‏ی ما احیاء بشود. مثلاً مسأله‏ی حجاب، یک مسأله‏ی ارزشی است. مسأله‏ی حجاب، مسأله‏یی است که اگرچه مقدمه‏یی است برای چیزهای بالاتر، اما خود یک مسأله‏ی ارزشی است. ما که روی حجاب این‏قدر مقیدیم، به خاطر این است که حفظ حجاب به زن کمک می‏کند تا بتواند به آن رتبه‏ی معنوی عالی خود برسد و دچار آن لغزشگاههای بسیار لغزنده‏یی که سر راهش قرار داده‏اند، نشود.

 استفتائات و دیدگاه‎های مراجع تقلید درباره‎ی حجاب و لباس

امام خمینی (ره):
آنها که زن‌ها را می‌خواهند ملعبه‌ی مردان و ملعبه‌ی جوانان فاسد قرار بدهند، جنایتکارند. زنها نباید گول بخورند. زن گمان نکند این مقام زن است که بزک کرده بیرون برود، با سر باز و لخت؛ این مقام زن نیست، زن باید شجاع باشد، زن آدم‌ساز است، زن مربی انسان است.[2]
حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی:
«حجاب بانوان در اسلام یکی از اموری است که از وقتی استعمارگران، چشم طمع به کشورهای اسلامی و غصب معادن و منابع طبیعی آنها دوختند، مورد حمله‌ی آنها قرار گرفت؛ زیرا چادر و حجاب زنان مسلمان را یکی از عوامل بزرگ برای بقاء استقلال شخصیت اسلامی کل جامعه‌ی مسلمانان و حفظ هویت اسلامی آن دیدند و آن را مانع سیاسی و اقتصادی و فرهنگی خود شناختند.[3]
حضرت آیت الله خامنه‎ ای:
آیا جنایتی از این بزرگ‌تر نسبت به زن هست که زن را با آرایش، مد و جلوه‌گری زیورآلات سرگرم کنند و از او به عنوان یک ابزار و وسیله استفاده کنند؟ امروز سر و سینه را از زیورآلات پر کردن و آرایش و مد و لباس را بت قرار دادن، برای زن انقلابی مسلمان ننگ است، چادر بهترین نوع حجاب و نشانه‌ی ملی ماست.
آیا حجاب از ضروریات دین است؟ حکم کسانی که به آن بی‌اعتنایی می‌کنند چیست؟
حضرت آیت الله خامنه‌ای:
اصل حجاب ضروری دین محسوب است، ولی بعضی فروع آن ممکن است ضروری نباشد و بی‌اعتنایی به اصل حجاب و عدم رعایت آن معصیت و گناه است.
حضرت آیت الله تبریزی:
اصل حجاب برای زنان از ضروریات دین است و حکم کسانی که به آن بی‌اعتنایی نمایند، حکم بی‌اعتنایی به سایر تکالیف دینی است.
حضرت آیت الله صافی:
اصل وجوب حجاب فی الجمله از ضروریات اسلام است و منکر آن مرتد است، ولی بی‎اعتنایی به آن با عدم انکار وجوب آن باعث فسق است.
حضرت آیت‌الله سیستانی:
اصل حجاب از مسلمات شریعت است و در قرآن آمده است، ولی کسانی که توجّه به وضوح آن ندارند، انکار آنها مستلزم انکار نبوت نیست و بی‌اعتنایی عملی گناه است.
حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی:
آری حجاب از ضروریات دین است، ولی انکار آن برای کسانی که از ضروری بودن آن آگاهی ندارند، موجب ارتداد نمی‌شود.
حضرت آیت‌الله بهجت:
بی‌اعتنایی به حجاب گناه است و داشتن حجاب واجب است.
پوشیدن جوراب نازک و بدن‌نما برای خانم‌ها در بیرون از منزل و انظار نامحرمان چه صورت دارد؟ و بیرون گذاشتن موهای سر از چادر و مقنعه توسط خانم‌ها در دید نامحرمان چگونه است؟
حضرت آیت الله خامنه‌ای:
پوشانیدن بدن از نامحرمان بر زن واجب است و چنین جوراب‌هایی برای حجاب شرعی واجب کفایت نمی‌کند و پوشیدن تمام موی سر در برابر نامحرمان واجب است.
آرایش زنان در خیابان‌ها و بیرون گذاشتن مقداری از موها و پوشیدن جوراب بدن‌نما و لباس‌های محرک چه صورت دارد؟
حضرت آیت‌الله خامنه‎ ای:
بر زن واجب است تمام بدن و موی و زینت خود را از نامحرم بپوشاند.
حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی:
حرام است.
حضرت آیت‌الله بهجت:
حرام است.
حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی:
حرام است.

سخن شهید رستمی درباره حجاب